ZABYTKI GMINY DOBCZYCE

Dobczyce stanowią gminę atrakcyjną turystycznie, szczególnie ze względu na malownicze położenie geograficzne oraz bogactwo zabytków architektury sakralnej i świeckiej.
Magnesem przyciągającym turystów jest przede wszystkim XIII – wieczny zamek znajdujący się na szczycie Wzgórza Zamkowego oraz malownicze jezioro leżące u podnóża wzniesienia.

Walory Jeziora Dobczyckiego są oceniane bardzo wysoko ze względu na sąsiedztwo wzniesień Beskidu Wyspowego i Makowskiego, których naturalne zbocza są w większości zalesione i opadają w dół ku tafli jeziora. Położenie i charakter zbiornika predestynują go do użytkowania rekreacyjnego i stanowią o potencjale turystycznym gminy. Jednakże w chwili obecnej jezioro nie pełni funkcji turystycznych, gdyż jest objęte strefą ochrony sanitarnej dla ujęcia wody pitnej. Rekreacyjnego użytkowania nie wyklucza jednak dostępna wiedza na temat wpływu rekreacji na ekosystemy wodne pod warunkiem wykorzystania ich zgodnie z określonymi normami.

Poza pięknymi krajobrazami i bogatą szatą roślinną znaleźć tu można liczne zabytki i miejsca historyczne, których znaczna większość zlokalizowana jest w mieście Dobczyce. W celu lepszego wyeksponowania i ułatwienia dotarcia do najistotniejszych kulturowo miejsc stworzona została ścieżka spacerowa "Śladami Historii".

ŚCIEŻKA "ŚLADAMI HISTORII"

Dobczycki Rynek

Wędrówkę historycznym szlakiem rozpoczniemy w sercy współczesngo miasta. Tętniący życiem dobczycki rynek to klasyczna ulicówka, przy której wznosi się jeszcze kilka XIX-wiecznych drewnianych domów ze szczytam zwróconymi w kierunku ulicy. Rynek jest miejscem, przy którym działają najważniejsze insytytucje miasta, mieszczą się sklepy, a ponad nim majestatycznie góruje kościół p.w. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. To on właśnie jest pierwszym punktem na szlaku ścieżki.

Kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych

Świątynia powstała w latach 1947 – 1949. Kamienną budowlę o charakterze trójnawowej bazyliki wieńczy wieża zakończona strzelistym hełmem. Wnętrze świątyni zdobią polichromie przedstawiające sceny z życia Jezusa. W centrum znajduje się ołtarz z XV-wieczną Pietą, której "stwoszowski" typ, określany jako “łyżkowy” układ fałd szat, doskonale oddaną anatomię ciała Chrystusa oraz mimikę twarzy Matki Boskiej, wskazuje na powiązanie z warsztatem Wita Stwosza. Najstarszym zabytkiem świątyni jest XIII-wieczna, piaskowcowa kropielnica pierwotnie pełniąca funkcję chrzcielnicy. Znajduje się ona w przedsionku kościoła, gdzie na ścianie wisi również XV-wieczny krucyfiks.

Figura św. Floriana

Pochodzi ona z 1768 roku, wykonana jest z piaskowca w stylu barokowym z elementami ludowymi umieszczona została na kamiennym postumencie o kilku kondygnacjach. Osłonięta jest metalowym daszkiem. Przedstawia postać św. Floriana w stroju rzymskiego legionisty,  czczonego w Polsce jako patrona strażaków i hutników, umieszczanego w miastach i wsiach, by strzegł je przed pożarem. Kierujemy się w stronę Starego Miasta, do którego prowadzą Kamienne Schody, usytuowane  obok cmentarza „Jeleniec”.

Cmentarz "Jeleniec"

Na obecnym cmentarzu zachowało się kilka zabytkowych nagrobków, rzeźba aniołka z 1900 r. oraz trzy kamienne krzyże z 1847, 1848 i 1906 r. Na cmentarzu znajduje się kamienny krzyż barokowy z XVIII w., poświęcony Konfederatom Barskim.

U szczytu Kamiennych Schodów umieszczone są Figury Matki Bożej Niepokalanie Poczętej oraz Św. Jana Nepomucena. Sakralne rzeźby niegdyś stały przy moście nad Rabą. Podczas II Wojny Światowej zostały strącone do rzeki przez hitlerowców. Figury wydobyto z wody i ukryto. W 1970 r. zostały przewiezione i ustawione u szczytu schodów przez działaczy PTTK. Nieopodal Figur znajduje się pomnik przyrody – lipa „Marysieńka”, upamiętniająca zwycięstwo pod Wiedniem  w 1683 r. W centralnej części drzewa znajduje się grota z posągiem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej.

Kościół św. Jana Chrzciciela i XIX-wieczna trójarkadowa dzwonnica

Powyżej cmentarza znajduje się Kościół św. Jana Chrzciciela. Jego pierwotna wersja mogła być wystawiona już w XIII w. Kościół w formie istniejącej do dziś zaczęto budować w roku 1828. Wewnątrz znajdują się dziecięce epitafium Sebastiana Lubomirskiego z XVI w., wykonane z białego marmuru w formie prostokątnej płyty ujętej w profilowane ramy, wykazuje cechy stylu renesansowego. Marmurowa płyta została podzielona na dwa pola. W górnym znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca leżące nagie dziecko, wsparte na trupiej czaszce, w lewym górnym rogu widnieje herb Lubomirskich, ambona, 5 ołtarzy (trzy z nich zostały wykonane przez Kajetana Domasiewicza w 1851 roku.), stacje Męki Pańskiej z XVIII w.

Przy Kościele wzniesiona została XIX –wieczna Dzwonnica. W jej środkowej arkadzie znajduje się dzwon „Jan” odlany w 1504 roku. Ten gotycki dzwon o średnicy 105 cm, odlany w czasach Aleksandra Jagiellończyka jako jedyny przetrwał czasy II Wojny Światowej. Na kołnierzu ma napis w języku niemieckim: “Kto odlał ten dzwon - dobrej myśli jest on - bo Bóg da mu zbawienie - więc nie troszczy się o mienie - Dzwon ten został ulany - na cześć św. Jana oddany”. Po obydwu stronach zawieszone są dwa dzwony wykonane w zakładzie braci Felczyńskich w Przemyślu w 1975 r. Dwa nowe dzwony zostały poświęcone Matce Bożej Częstochowskiej oraz św. Kazimierzowi.

Skansen Drewnianego Budownictwa Ludowego

Idąc dalej w stronę zamku zatrzymujemy się przy Skansenie Drewnianego Budownictwa Ludowego, który jest częścią Muzeum Regionalnego PTTK. Ponadto znajduje się on na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej. W jego skład wchodzą: 
- kurnik - na parterze piętrowego kurnika (sernika) wystawione są sprzęty gospodarskie: socha, brony, drewniane łopaty, pługi żelazne, żarna, roszarnia, ul dwudziałowy, wialnia, grabie, cepy, siewniki ręczne i sąsieki na zboże, 
- spichlerz zbożowy - budynek w którym odtworzono dawną kuźnię i można zobaczyć narzędzia służące do prac kowalskich. Licznie zgromadzone eksponaty to rezultat wieloletniej pracy pana Władysława Kowalskiego - pierwszego kustosza muzeum oraz wielu wolontariuszy z Dobczyc i okolic, którzy podarowali stare sprzęty codziennego użytku.
- wozownia – stoi tuż obok kurnik, a w niej dworskie sanie używane w czasie kuligów, duża wialnia i ogromna beczka dębowa z korbami do robienia masła na 50 litrów,
- karczma - budynek karczmy przeniesiono z Krzyszkowic koło Myślenic i postawiono w miejscu dawnej karczmy czynnej do początku XX wieku. W budynku karczmy jest sala główna, alkierz, kuchnia oraz izba cechów. W sali głównej możemy oglądać eksponaty o charakterze etnograficznym. W gablotach znajdują się stroje ludowe, a na ścianach zobaczyć można trofea myśliwskie oraz zdjęcia archiwalne upamiętniające Dobczyce przed powstaniem jeziora zaporowego. Wśród różnych zgromadzonych sprzętów są również zabytkowe żelazka, w tym najstarsze z kominem, w którym palono drewniane szczapy. Alkierz to sypialnia mieszczanina dobczyckiego. Ciekawą ekspozycję sprzętów domowych przygotowano w kuchni. W izbie cechów podzielonej na sektory prezentowane są narzędzia wykorzystywane w warsztatach rzemieślniczych (garbarski, rymarski, stolarski, kołodziejski, tkacki, tokarski oraz garncarski).
- Dom Kultu Pochówkowego.

Ruiny średniowiecznego zamku królewskiego

Najważniejszym punktem ścieżki historycznej są Ruiny Średniowiecznego Zamku. Początków jego istnienia nie udało się do dziś ustalić, bez wątpienia stał on jednak już w XII wieku. Wzniesiony został w burzliwym okresie Polski dzielnicowej. Był on warownią typu górskiego włączoną do obrony Krakowa. Za czasów Kazimierza Wielkiego zamek był silną twierdzą, którego mury miały się od 5 do 9 metrów grubości. Nad piwnicą wykutą w skale wznosiła się baszta narożna, której grubość murów wynosiła średnio ok. dwóch metrów. Na zamku były dwa dziedzińce - dolny i górny. Ten drugi był odpowiednikiem bastionu obronnego trudnego do zdobycia od strony murów zewnętrznych. Pomieszczenie przylegające do baszty i wysunięte na dziedziniec górny posiadało mury grubości pięciu metrów. Najstarszą częścią zamku musiała być prawdopodobnie baszta kwadratowa pochodząca z pierwszego etapu budowy. Tuż przy ścianie baszty widać ślady nieregularnej studni nazywanej kiedyś "studnią śmierci". Boczna sala dolna służyła za więzienie i posiadała żelazne drzwi.

W XVI wieku średniowieczny zamek został przebudowany w stylu renesansowym przez starostę dobczyckiego Sebastiana Lubomirskiego. Liczył  on wtedy 74 pomieszczenia.
Za panowania św. Kazimierza Jagiellończyka w zamku mieściła się „Akademia” dla synów królewskich, którzy kształcili się pod okiem Jana Długosza.
W roku 1655 miasto i zamek  został zniszczony przez „Potop Szwedzki”, a 2 lata później przez księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego. Próby ratowania i częściowej odbudowy warowni podjął Michał Jordan.
Pomimo zniszczeń zamek zamieszkiwany był do początków XIX wieku aż do jego rozbiórki, której uległ za sprawą miejscowej ludności poszukującej w murach zamkowych skarbów.

Dziś w zrekonstruowanej części znajduje się Muzeum Regionalne PTTK im. Władysława Kowalskiego.

Mury obronne

Wędrówka kończy się przy ruinach XIV i XV - wiecznych murów obronnych wraz z bramą wjazdową. Do dziś zachowane relikty to jedynie fragmenty murów obronnych, bramy wjazdowej i baszty. Mimo to stanowią unikalne dziedzictwo kulturowe w skali regionu i kraju. Mury miały kształt nieregularnego pięciokąta (około 700 metrów długości oraz 1,5 metra grubości). Niegdyś zaopatrzone w krenelaże i blanki strzelnicze, galerię dla straży, strzelnice kluczowe, skutecznie broniły Miasta. Dopiero artyleria z okresu „potopu szwedzkiego” skutecznie zniszczyła budowlę. Nie naprawiana po przenosinach Miasta w dolinę, stała się swoistym zasobnikiem kamienia budowlanego. Pozostałości fortyfikacji zostały zabezpieczone w 1901 roku przez Towarzystwo Galicyjskie, w latach 70-tych XX wieku ratowano mury przed zawaleniem, a w roku 2010 wykonano prace konserwatorskie.

Kolejne efekty prac rekonstrukcyjnych i konserwatorskich prowadzone w 2012 i 2013 roku przy murach obronnych Starego Miasta są już widoczne. Odtworzony został odcinek między zachowanym i zabezpieczonym w ubiegłych latach fragmentem muru kurtynowego a główną basztą węzła bramnego. Sama baszta, która jak się okazało po przeprowadzeniu badań archeologicznych i studiów historyczno-architektonicznych, miała rzut prostokątny, została już częściowo odbudowana, co wyraźnie pokazuje, jaką była potężną budowlą obronną. W jej wnętrzu znajdowali schronienie obrońcy miasta, składowano w niej broń, zapas żywności i wodę.

Pozostałe zabytki gminy Dobczyce nie znajdujące się na trasie ścieżki historycznej "Śladami Historii".

Cmentarz "Stróżnica" i kaplica cmentarna w Dobczycach

Jest to cmentarz parafialny znajdujący się na wzgórzu Stróżnica, które swą nazwą wskazuje, iż dawniej pełniło funkcję obronną zamku i mieszkańców. Najstarsze pochówki pochodzą z I poł. XIX w.  Na cmentarzu znajduje się kaplica cmentarna z 1829 r. Zbudowana z regularnych ciosów kamiennych, na rzucie prostokąta zakończona absydą, z jednoprzestrzennym wnętrzem. Nakryta jest dachem dwuspadowym i  posiada wieżyczkę na sygnaturkę. W elewacji bocznej nawy okna w formie okulusów, w absydzie natomiast okna arkadowe. W oknach znajdują się witraże. Wejście elewacji frontowej zwieńczone łukiem z drewnianymi drzwiami. Poniżej kaplicy usytuowana jest tzw. latarnia umarłych w formie klasycystycznej kolumny z ok. 1800 r.  Na uwagę zasługuje sarkofagowy rodzinny grobowiec Ludwiki i Jakuba Turnau - właścicieli Dobczyc, pochodzący z lat 60 XIX w. Ojciec Jakuba, Jan Nepomucen Turnauów w 1818 r nabył majątek ziemski w Dobczycach. Natomiast jego syn - Herman sprzedał odziedziczony majątek.

Kościół Św. Marii Magdaleny i Św. Mikołaja w Dziekanowicach

Świątynia jest jedną z najstarszych w Małopolsce. Ocenia się, iż mogła powstać na przełomie XI i XII w. Została wybudowana z ciosów piaskowca, prawdopodobnie w latach 1150 – 1190. Pieczę nad jej budową sprawował Kazimierz II Sprawiedliwy. Najstarsza część kościoła to dzisiejsze prezbiterium, które niegdyś stanowiło nawę. Na jego wschodniej ścianie zachowało się półkoliste okienko, obramowane trójlistnie. Zachowana do dziś nawa główna, to wynik rozbudowy świątyni w wieku XVII i XVIII, opięta jest szkarpami i posiada drewniany sufit. W latach 1640 – ‘49 rozpoczęto przebudowę drewnianej części kościoła, pozostawiając romańskie prezbiterium, zbudowane na planie kwadratu z krzyżowym sklepieniem, wspartym na wspornikach. W północnej ścianie świątyni usytuowana jest prostokątna wnęka sklepiona trójkątnie oraz zakrystia z XVIII w. Na początku XX od południa dobudowano kruchtę. Okna w całej świątyni reprezentują styl romański. Na kościele znajduje się sygnaturka pochodząca z 1640 r. Wewnątrz kościoła, na ścianach widnieją zachowane fragmenty polichromii z XII w. Niestety, prace w 1914 i 1926 r. doprowadziły do utraty większości cennych malowideł. Wewnątrz świątyni znajduje się: rokokowa ambona, barokowa chrzcielnica marmurowa z XVII w., dwa konfesjonały w stylu „regencji”, marmurowe epitafium Jana Nepomucena Przychodzkiego z 1790 r., 14 późnobarokowych ławek oraz późnobarokowy chór na kolumnach. Podczas kolejnych prac konserwatorskich rozebrano ołtarz główny, który niestety nie przetrwał do dnia dzisiejszego. Przetrwały natomiast dwa boczne ołtarze: św. Marii Magdaleny z prawej strony i Matki Bożej z lewej. Część zabytków można zobaczyć w wybudowanym obok nowym kościele. Są to: rokokowe organy czterogłosowe z 1741 r., rokokowy obraz Św. Mikołaja z XVIII w., barokowy krucyfiks z aniołkami z XVIII w., późnobarokowy krzyż procesyjny, posąg Chrystusa Zmartwychwstałego oraz obrazy z bocznych ołtarzy. Kościół otaczają  mury, które prawdopodobnie również pochodzą z XI/XII w. Świątynię konsekrowano 27 września 1649 r. W latach 2008-2009 prowadzone były prace renowacyjne, podczas których wymieniono dach oraz położono nową elewację.

Drewniana dzwonnica w Dziekanowicach

Wolnostojąca, jednokondygnacyjna dzwonnica z XVIII w. o konstrukcji słupowej. Posiada szalowane, pochyłe ściany, z pionowym deskowaniem i listwowaniem. Konstrukcja została wzmocniona ukośnymi mieczami i zastrzałami. Jest przykryta czterospadowym, namiotowym dachem krytym gontem. Osadzona została na kamiennej podmurówce. Zbudowana została na planie kwadratu. W dzwonnicy znajdują się trzy dzwony, z których najstarszy dzwon pochodzi z 1765 r. p.w. Św. Walentego, na którym znajdują się czterokrotne napisy: „FACIT ME POLONUS” i „ Non facit me Germanus”. Sąsiaduje z kościołem p.w. ś.ś. Marii Magdaleny i Mikołaja z XI/XII w. oraz Sanktuarium Macierzyństwa NMP, w którym znajduje się słynący łaskami cudowny obraz Matki Bożej Dziekanowickiej.

Dwór w Sierakowie

Pierwsze wzmianki o wsi Sieraków pochodzą już z XIII w. Pewne źródła wspominają iż  około 1460 r. niejaka Barbara z Topoli wnosi w małżeńskim wianie kilka wsi, w tym połowę Sierakowa w czasie swojego ślubu z Mikołajem Rejem. W parku krajobrazowym w Sierakowie znajduje się kompleks dworsko-parkowy. Zabytkowy pałacyk wzniesiony w 1847 r. posiada cechy klasycystyczne i wzorowany był na rezydencjonalnej architekturze francuskiej. W inwentarzu spisanym podczas sprzedaży Sierakowa w 1694 r. wymieniony jest już dwór, co znaczy, że obecny budynek powstał na miejscu znacznie starszego założenia. Dwór był w posiadaniu osób prywatnych: dworzanina królewskiego Joachima Lubomirskiego, rodziny Romiszewskich, rodziny Przychockich, czy Władysława Kucharskiego, któremu w 1936 Komunalna Kasa Oszczędności miasta Krakowa odebrała dwór za długi. W czasie wojny majątek przejmuje administracja niemiecka, następnie Skarb Państwa i Uzdrowiska Krakowskie, które  urządzają tu szpital uzdrowiskowy. Dwór przebudowano jeszcze w  końcu XIX w. i na początku XX w. Posiada on nietypową bryłę. Jest budowlą murowaną z cegły i  kamienia oraz podpiwniczoną. Założony jest na planie prostokąta z bocznym skrzydłem od strony wschodniej elewacji frontowej. Budynek posiada nieregularną elewację frontową, w której centralnej części znajduje się dwupiętrowy ryzalit, poprzedzony sześciokolumnowym portykiem dźwigającym balkon. W części tylnej elewacji usytuowany jest dwukolumnowy portyk, wspierający wykusz kondygnacji I piętra. Dwór posiada profilowane obramienia okien oraz szerokie profilowane gzymsy koronujące. Przykryty została dwuspadowymi dachami siodłowymi z zamkniętymi półkoliście lukarnami oraz dachem mansardowym. Sierakowski dwór otoczony jest rozległym parkiem krajobrazowym z przełomu XVIII i XIX w. Do zespołu prowadzi alejka dojazdowa z kolistym podjazdem od strony elewacji frontowej. Obecnie w Dworze Sieraków znajduje się 4 gwiazdkowy hotel i restauracja.

Dwór wraz z Parkiem Dworskim w Brzączowicach

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą już z pierwszej połowy XIII w.  Część Brzączowice w połowie XV w. należała do Piotra Ossowskiego herbu Ulina. Inna natomiast część wsi stanowiła królewszczyznę, wchodzącą w skład starostwa dobczyckiego. W okresie międzywojennym w miejscu znacznie starszego założenia powstał modernistyczny dwór. Budynek stanął w przedłużeniu dawnej alei dworskiej, która obecnie znajduje się na granicy zbiornika dobczyckiego. Ówczesny budynek dworu znacznie różni się od pierwotnego założenia. Jest to piętrowy budynek murowany, zbudowany na planie prostokąta. Elewacje ustawione zostały na wysokiej kamiennej podmurówce. W południowej części widoczny jest płytki ryzalit oraz portyk. Pierwotne podziały kompozycyjne elewacji zostały przekształcone. Z dawnego dworu pozostało jedynie przyziemie z kolumnowym, wielobocznym portykiem zbudowanym z kamienia. Dwór posiada balkon z kamienną ozdobną balustradą.
Obecnie kompozycja parku została znacznie przekształcona, głównie w wyniku budowy zbiornika. Z dawnego parku zachowane są pojedyncze okazy starodrzewa, aleja lipowa oraz dębowa.
 

Dwór „Krzyworzeka” w Stadnikach

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XV w. Dwór powstał na przełomie XVIII i XIX w. Przez lata był w posiadaniu właścicieli Stadnik, pod koniec XIX  zakupują go  Żydzi Abraham Stahl i Samuel Rosenblum, a następnie Michał Bednarski. W okresie międzywojennym folwark był własnością Wojciecha i Eleonory  Michalików, których syn Stanisław wstępuje do zgromadzenia zakonnego Sercanów w Płaszowie. Po wojnie rodzice w wianie dla Stanisława darowują zgromadzeniu Sercanów działkę, na której wkrótce rozpoczęto budowę domu zgromadzenia wraz z seminarium i kościołem. Dwór do dnia dzisiejszego jest zamieszkały. Jest to prosta budowla, zbudowana na planie prostokąta, murowana z piwnicami. Nakryta jest wysokim, czterospadowym dachem. Elewacje są gładko tynkowane, z wydatnym gzymsem kordonowym i boniowaniami narożników. Fasada frontowa posiada dekoracyjny dwukolumnowy portyk podtrzymujący balkon. Do zespołu dworskiego należy również kamienna obora i stodoła, zbudowane na rzucie wydłużonego prostokąta, nakryte dachem o konstrukcji drewnianej i przykryte dachówką. Założenie, tworzące spójną całość w momencie powstania wraz z budynkami gospodarczymi i kwaterami zieleni, zostało w latach powojennych bezpowrotnie zmienione poprzez budowę centrum zgromadzenia zakonnego oraz przekształcenie drogi, prowadzącej dawniej jedynie do folwarku w drogę przelotową przebiegająca tuz przed dworem. Przecięła ona układ folwarku na dwie części, niszcząc dawny zajazd i ogródek.

Dwór Bednarskich w Stadnikach

Dwór wzniesiony został na początku XX w. ,należał do Michała Bednarskiego i do dnia dzisiejszego jest w rękach jego spadkobierców. Budowla nawiązuje do willi typu „szwajcarskiego”. Jest to parterowy, podpiwniczony budynek zbudowany z kamienia, z użytkowym poddaszem. Zbudowany jest na rzucie prostokąta. W elewacji frontowej znajduje się portyk wejściowy, ujęty czterema kolumnami, posadowionymi na wysokich, prostokątnych podstawach, pomiędzy którymi rozpięta balustradę tralkową. Kolumny dźwigają balkon, dostępny z umieszczonej w części dachu facjaty. W tylnej fasadzie znajduje się drewniany krużganek z ozdobną balustradą, przykryty przedłużanym okapem dachu. Dwór osadzony jest na cokole z kamienną okładziną i boniowaniem na narożach. Okna posiadają profilowane opaski, zamknięte od góry łukiem odcinkowym z kluczem i wydatne podokienniki, poniżej których umieszczono dekoracyjne romby. Budowla nakryta jest dwuspadowym dachem z szeroko wysuniętymi okapami, podtrzymywanymi przez dekoracyjne wsporniki i ozdobione zastrzałami. Budynek posiada oryginalną stolarkę okienną i drzwiową z elementami o charakterze secesyjnym. W sąsiedztwie znajduje się spichlerz z ok. 1920 r. o konstrukcji szkieletowej, oparty na ceglanych słupach i drewnianymi ścianami. Nakryty jest naczółkowym dachem o konstrukcji drewnianej kryty pierwotnie dachówką. Do zespołu dworskiego należy również drewniana kuźnia konstrukcji zrębowej z końca XIX w., stojąca na kamiennej podmurówce i przykryta dachem konstrukcji drewnianej z wydatnymi okapami.
 

Dwór Erteileinów w Niezdowie

Niezdów ma bardzo ciekawą historię. Wiadomo, że Kazimierz Wielki wydzierżawił Janowi zwanemu Bork, pięć niwek w Niezdowie. Wzmiankę o miejscowości znaleziono również w kronikach Jana Długosza. Obecny dwór pochodzi z  ok 1830 r. i został wzniesiony na miejscu znacznie starszego. Jest to budynek drewniany o konstrukcji zrębowej, parterowy oraz częściowo podpiwniczony kamiennymi sklepionymi piwnicami. Ściany obiektu są tynkowane na glinie i bielone. Posiada dwuspadowy dach, pierwotnie gontowy, obecnie kryty blachodachówką. Symetryczna elewacja frontowa jest szerokofrontowa i siedmioosiowa. W środkowej części umieszczony jest drewniany ganek, wsparty na słupach i zwieńczony trójkątnym przyczółkiem z ażurowym detalem snycerskim. Drzwi wejściowe dwuskrzydłowe a okna typowo polskie tzn. sześciopolowe. Do zespołu dworskiego należy również drewniany spichlerz z ok. 1920 r. oraz kamienna obora datowana na poł. XIX w. Budynki skupione są wokół prostokątnego podwórka, wśród starodrzewu tworzącego park krajobrazowy.

Kurhany ciałopalne w Kornatce

Na obszarze kompleksu leśnego Kornatki i Brzezowej znajduje się kilka kopców. Jest to wczesnośredniowieczne cmentarzysko ciałopalne datowane na ok. VII – IX w. W niektórych kopcach znaleziono gliniane naczynia, w których rodzina zostawiała jadło i napoje dla zmarłych. Po liczbie kopców można mniemać, iż było to cmentarzysko osady liczącej kilkunastu mieszkańców.
 
Zabytkowe kapliczki gminy Dobczyce

Kapliczka w skansenie

Najstarsza kamienna kapliczka dobczycka, pochodzi z 1604 roku i przedstawia Chrystusa Frasobliwego. Reprezentuje typ kapliczek na słupach. Wykonana została z bloku piaskowca zwieńczonego kamiennym krzyżem, nakryta jest blaszanym daszkiem na żelaznych prętach. Znajduje się ona w Skansenie na wzgórzu staromiejskim. Według legendy pierwotnie figura ta stanowiła posąg Światowida. Niegdyś stała na  rozstaju dróg, obok dworu w  Gaiku, obecnie teren ten znajduje się pod wodą.

Kapliczka Męki Pańskiej w Stojowicach 
Kapliczka należy do typu kapliczek na słupach, pochodzi z 1624 roku. Na jej szczycie widnieje odtworzony krzyż z wizerunkiem Pana Jezusa (niestety, oryginalny kamienny uległ zniszczeniu). Barokowy słup, ustawiony na kilkustopniowym cokole, składa się z dwóch bloków kamiennych, połączonych kolumną. Na dolnym bloku widnieje czaszka ze skrzyżowanymi dwiema kośćmi. Górny, ozdobiony jest płaskorzeźbą czterech scen z Męki Pańskiej: od frontu Ukrzyżowanie wraz z postaciami Matki Boskiej i Marii Magdaleny, z lewej Biczowanie, z prawej Niesienie Krzyża i Weronika ocierająca twarz Chrystusa, z tyłu Złożenie do Grobu ciała Jezusa. W 2010 r. podczas renowacji odtworzono pierwotny kształt kapliczki poprzez dodanie kolumny. Ciekawostką jest fakt, iż kolumna pochodzi z dworu w Gaiku, który znajdował się na terenie obecnie zalanym przez Jezioro Dobczyckie. Kapliczka umieszczona jest obok kaplicy w Stojowicach gdzie przeniesiono ją z prywatnej posesji.

Krzyż „Na Gaju” w Dziekanowicach
Krzyż ufundował karczmarz Michał Smolka w 1685 roku. Mały metalowy krzyż z wizerunkiem Pana Jezusa osadzony jest na wysokiej kamiennej kolumnie wykonanej z piaskowca, na której widnieje inskrypcja: „ IHS An No Dni 1685 Michał Smolka karczmarz postawił te Bożą Mękę”. Cały obiekt liczy około 5 metrów wysokości. Wysoki postument zakończony profilowanym gzymsem ustawiony jest na wielostopniowym i prostopadłościennym cokole. Na postumencie ustawiono kolumnę o wyraźnie wybrzuszonym trzonie i pozbawioną głowicy, którą bezpośrednio nakrywa rozbudowany architektonicznie gzyms i belkowanie zwieńczone czworobocznym, kamiennym daszkiem. Krzyż odnowiono w 2003 roku.

Figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej i Figura Św. Jana Nepomucena
Kamienna rzeźba przedstawiająca NMP Niepokalanie Poczętą pochodzi z 1768 r. i  znajduje się u szczytu schodów wiodących do kościoła Jana Chrzciciela, po lewej stronie.   Jest ona wykonana z piaskowca. Na kamiennym postumencie umieszczono blok kamienny z inskrypcją, niestety już nieczytelną,  a na nim figurę. Matka Boska stoi na globie otoczonym wężami. Figura Św. Jana umieszczona jest po prawej stronie. Rzeźba umieszczona jest na bloku z piaskowca, przedstawia Świętego Jana Nepomucena - patrona strzegącego przez powodzią. Jest to postać kanonika z biretem na głowie, który w rękach trzyma krucyfiks. Sakralne rzeźby niegdyś stały przy moście nad Rabą. Podczas II Wojny Światowej zostały strącone do rzeki przez hitlerowców. Figury wydobyto z wody i ukryto. W 1970 r. zostały przewiezione i ustawione u szczytu schodów przez działaczy PTTK. Piaskowe figury zostały odnowione w 2003 roku.

Figura Św. Jana Nepomucena w Dobczycach
Barokowa figura pochodzi z 1782 r. i znajduje się na Rynku obok dawnego młyna. Widoczna jest przy wjeździe do centrum miasta. Wykonana jest z kamienia i osłonięta metalowym daszkiem w formie baldachimu na żelaznych prętach wygiętych w formie litery S. Przedstawia świętego z krzyżem na ręku. Jan Nepomucen jest patronem mostów i orędownikiem w czasie powodzi, strzegł miasta przed wylewami niespokojnego, przepływającego niegdyś w tym miejscu potoku Młynówka. Na cokole figury widnieje inskrypcja: „A. D. 1782” a  poniżej umieszczona jest tabliczka z napisem: „W grudniu 1942 r. hitlerowscy żandarmi: Bulowski i Szymański Drachenberg we furii germańskiej świętokradzką ręką zbezcześcili i uszkodzili tę figurę”. Zrekonstruowano ją w kwietniu 1946 r. a w 1993 roku odnowiono.

Figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej w Dobczycach
Kapliczka powstała w 1811 r. Na kamiennym cokole umieszczony jest rzeźbiony blok kamienny z napisem: R. P. 1811 Fundatorowie proszą o 3 Poz. Aniel. Dnia 6 listopada, a na nim pomalowana farbą ludowa rzeźba. Postać Matki Bożej stoi na kuli ziemskiej, którą otacza wąż, trzymający jabłko w paszczy. Matka Boska ubrana jest w długą białą szatę i nakryta błękitnym płaszczem opadającym na ramiona. Ręce ma złożone do modlitwy. Rzeźba nakryta jest blaszanym daszkiem na wygiętych drutach. Daszek wieńczy krzyż. Całość otoczona jest drewnianym płotem z furtką.