Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja

Rodzaj dofinansowania: 

  • MRPO
  • MRPO - działanie 3.2

Okres finansowania: 

  • 2007-2013

Stan realizacji: 

zakończone inwestycje

Rok zakończenia inwestycji: 

2014
Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja

Mury miejskie w Dobczycach – zabytek zadbany

Deszcz nie zniechęcił miłośników Starego Miasta, którzy 9 grudnia 2013 roku byli uczestnikami historycznego wydarzenia, jakim było symboliczne przecięcie wstęgi na częściowo zrekonstruowanej baszcie węzła bramnego średniowiecznych murów miejskich Dobczyc. Baszta oraz wschodni, zachowany odcinek murów obronnych i relikty bramy miejskiej poddane zostały pracom ratowniczym i konserwatorskim, w tym częściowej rekonstrukcji, zgodnie z programem konserwatorskim opartym o studia historyczno-architektoniczne i wyniki badań archeologicznych. Uporządkowano także i zagospodarowano otoczenie zabytku, tworząc w ten sposób malowniczy zakątek miasta.

Dla podkreślenia znaczenia tego wydarzenia z ganku straży na murach trębacze odegrali hejnał miasta. Po przywitaniu gości, w imieniu mieszczek i mieszczan dobczyckich Zbigniew Rapacz odczytał przesłanie wyrażające wdzięczność „że zabytek ten został uratowany i odnowiony”, skierowane także do przyszłych pokoleń, aby podtrzymywały tradycję i dbały o historyczne dziedzictwo miasta. Wstęgę przecięli Marszałek Województwa Małopolskiego Marek Sowa, Wojewódzki Konserwator Zabytków Jan Janczykowski, Wicestarosta Tomasz Suś oraz Burmistrz Gminy i Miasta Dobczyce Marcin Pawlak. Widok z baszty, na którą można było znowu wejść po całych stuleciach, mimo jesiennej szarugi był zachwycający.

W tym samym dniu w Regionalnym Centrum Oświatowo Sportowym odbyła się konferencja, której celem było podsumowanie  dotychczasowych działań na rzecz ratowania zabytku oraz dyskusja na temat przyszłości Starego Miasta i jego znaczenia w rozwoju Dobczyc.

Konferencję rozpoczął krótki koncert Szkoły Muzycznej w Dobczycach. Następnie Burmistrz Marcin Pawlak oraz Przewodniczący Rady Miejskiej Tadeusz Bochnia wręczyli podziękowania osobom zaangażowanym w przygotowanie i przeprowadzenie projektu, które otrzymali: Marszałek Marek Sowa, Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków Jan Janczykowski, Wiceburmistrz Paweł Machnicki, Inspektor Nadzoru Tadeusz Murzyn, Zastępca Dyrektora Departamentu Funduszy Europejskich Hubert Guz, Radny Rady Miejskiej Włodzimierz Juszczak oraz pracownicy Referatu Inwestycji UGiM Dobczyce: Wioleta Łyżczarz, Marek Mitko i Leszek Piwowarczyk. Konferencję przygotował i prowadził Zastępca burmistrza Paweł Machnicki, który w swoim wprowadzeniu zaproponował, aby patronem konferencji został ogłoszony ś.p. Władysław Kowalski, nauczyciel geografii, główny inicjator prac przy rekonstrukcji zamku. W tym roku mija 20 rocznica Jego śmierci. Burmistrz Marcin Pawlak kierując się do gości, a szczególnie do rodziny i bliskich Władysława Kowalskiego,  powiedział:

- Te mury, ten zamek i Dobczyce nie byłyby takie, jakie dzisiaj są, gdyby nie było tego początku, gdyby nie było pierwszego kustosza w osobie ówczesnego profesora lokalnego, który rozpoczął z dobczycanami, z rodzinami dobczyckimi tę pracę, która dzisiaj daje efekty, tę pracę, którą my chcemy pociągnąć dalej.   Wspomnienie o Władysławie Kowalskim uzupełnił film i wystawa prezentująca jego osobę.

Marek Mitko, koordynator projektu przekazał informację na temat jego realizacji. O tym, dla czego tak ważne są w skali regionu zachowane w Dobczycach mury obronne oraz założenie urbanistyczne starego miasta i zamku mówił Jan Janczykowski, podkreślając, że konieczne są dalsze prace konserwatorskie oraz rekonstrukcje pozwalające utrwalić w terenie przebieg  i skalę średniowiecznych fortyfikacji. W niewielu miastach takie działania są podejmowane, dlatego bardzo pozytywnie, jako Wojewódzki Konserwator ocenia inicjatywę Dobczyc, tym bardziej, że dzięki przeprowadzonym badaniom archeologicznym znamy ich dokładny przebieg i strukturę.

O historii ratowania murów miejskich w Dobczycach oraz technicznych i konstrukcyjnych aspektach tych prac, które były bardzo złożone i wymagały nowoczesnej wiedzy i technologii opowiadał konstruktor dr inż. Stanisław Karczmarczyk. Efekty prac konstrukcyjnych, które zabezpieczyły zabytek przed destrukcją, są już niewidoczne, ale dobrze zostały udokumentowane, także na serii fotografii obrazujących przebieg prac, wykonanych przez radnego Włodzimierza Juszczaka, których niewielki tylko fragment zaprezentowany został podczas konferencji. 

Prowadzący konferencję podkreślił, że jednym z głównych jej celów jest dyskusja na temat, jak przestrzeń Starego Miasta, lokalny krajobraz kulturowy kształtować, by jego walory nabrały najwyższej szlachetności i jednocześnie, aby ta przestrzeń mogła dynamicznie wpływać na rozwój miasta, być katalizatorem pozytywnych zmian. Dla tego podstawowym wykładem było wystąpienie pt. „ Znaczenie zabytków architektury i zabytkowych układów urbanistycznych w kształtowaniu przestrzeni i tworzeniu współczesnych funkcji miasta” przedstawione przez  prof. Krystynę Pawłowską, specjalistkę w dziedzinie  architektury krajobrazu. Na wielu przykładach pokazane zostały dobre przykłady oraz wiele błędów, których w kształtowaniu krajobrazu i wykorzystywaniu zabytków do współczesnych funkcji powinniśmy w przyszłości unikać.

Wprowadzając do wystąpienia kolejnego mówcy, Paweł Machnicki podkreślił rolę zamku i muzeum regionalnego, które – jak powiedział – jest depozytariuszem naszej historii. W jego ocenie „Muzeum potrzebuje pozytywnych zmian i ma na te zmiany ogromną szansę, ale aby z niej skorzystać nie może zostać osamotnione”. Następnie Marek Gabzdyl Prezes PTTK Oddział Dobczyce zaprezentował uzgodnione już z władzami konserwatorskimi plany prac na zamku dobczyckim oraz kierunki rozwoju Muzeum Regionalnego PTTK.

Te działania będą mocno połączone z projektem zagospodarowania otoczenia Zbiornika Dobczyckiego do celów rekreacyjnych. Całe wzgórze Starego Miasta, zapora oraz ośrodek Góra Jałowcowa i port MPWiK staną się podstawowa osią przestrzenną dla projektu, obejmującego także tereny wokół zbiornika w gminach Siepraw i Myślenice. Ta - jakże ważna dla gminy perspektywa - jest częścią działalności Małopolskiego Klastra Wodnego, którego partnerami są MPWiK w Krakowie, Akademia Górniczo Hutnicza, Uniwersytet Ekonomiczny, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Uniwersytet Rolniczy, Partnerami honorowymi Zarząd Województwa Małopolskiego oraz Prezydent Miasta Krakowa, partnerem branżowym Wodociągi Olkuskie a partnerami wspierającymi gminy Dobczyce, Myślenice i Siepraw. Koncepcje zagospodarowania rekreacyjnego otoczenia zbiornika z perspektywy Starego Miasta w Dobczycach zaprezentował dr Tadeusz Bochnia Przewodniczący Rady Miejskiej w Dobczycach i jednocześnie szef laboratorium MPWiK odpowiedzialny za jakość wody pitnej. Wizualizacja ukazywała jak połączona będzie ścieżką korona zapory z zamkiem. Ostatni z wykładów dotyczył przestrzennego i funkcjonalnego powiązania starego i nowego miasta, w tym potrzeby nowych ciągów komunikacyjnych oraz  zdefiniowania nowych relacji miasta w stosunku do doliny Raby. Ten wykład, oparty o współczesną filozofię kształtowania miast przedstawił arch. Arkadiusz Koliński.

Na zakończenie przedstawiona została ciekawa, przestrzenna wizualizacja średniowiecznej zabudowy Dobczyc, wykonana przez pasjonatów, Tadeusza Bochnię, Pawła Machnickiego i Włodzimierza Juszczaka, którzy sami określili prezentowany film jako bajkę i marzenia, ale prowokujące do myślenia i zachęcające do zainteresowania Dobczycami. Film ten, po dopracowaniu umieszczony zostanie w Internecie.

W dyskusji, jaka wywiązała się po prezentacjach głos zabrali Wojewódzki Konserwator Zabytków, który chwalił inicjatywę zorganizowania konferencji, dyrektor Muzeum Archeologicznego dr Jacek Górski, podkreślił znaczenie muzeum regionalnego, potrzebę jego profesjonalizacji oraz zadeklarował pomoc i otwarcie archiwów i magazynów kierowanego przez siebie muzeum dla potrzeb modernizacji ekspozycji w Dobczycach. Również obecny przedstawiciel Muzeum AK złożył podobną deklarację, zwracając uwagę, że historia najnowsza jest równie pasjonująca jak średniowiecze. Konferencję podsumował i zamknął Burmistrz Marcin Pawlak, dziękując wszystkim za aktywne uczestnictwo.

Całkowite nakłady finansowe realizacji projektu wyniosły 2 163 313,46 zł.

Gmina uzyskała dofinansowanie na realizację przedsięwzięcia z różnych źródeł:

1) z budżetu państwa, w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, priorytet 1 „Ochrona zabytków”, ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ministra Kultury w kwocie 300 000 PLN (przekazane w roku 2010),

2) z Województwa Małopolskiego w ramach zadania „Pomoc finansowa na rzecz Miasta i Gminy Dobczyce z okazji obchodów 700-lecia lokacji Miasta” w kwocie 200 000 PLN (przekazane w roku 2010),

3)  w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 - 2013,
Oś Priorytetowa 3. Turystyka i przemysł kulturowy, Działanie 3.2. Rozwój produktu dziedzictwa kulturowego, Schemat A: Dziedzictwo kulturowe i rewaloryzacja układów przestrzennych, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w kwocie 46% kosztów kwalifikowanych tj.  996 991,78 PLN.

Konferencja podsumowująca projekt pt.: Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich i ich konserwacja
 

Program Konferencji podsumowującej projektu pt.: Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich i ich konserwacja

9 grudnia 2013 r. (poniedziałek)
9:30 Spotkanie przy Murach Miejskich otwarcie obiektu po zakończeniu  prac, zwiedzanie
10:30 Konferencja w Regionalnym Centrum Oświatowo-Sportowym w Dobczycach (ul..Szkolna 43)

  •  Informacja o projekcie Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja - Marek Mitko UGiM Dobczyce
  • Nowoczesna doktryna konserwatorska oraz realizacja projektu na jej tle - mgr inż.arch. Jan Janczykowski Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków
  • Historia ratowania murów miejskich w Dobczycach - Tadeusz Murzyn Inspektor Nadzoru
  • Znaczenie zabytków architektury i zabytkowych układów urbanistycznych w kształtowaniu przestrzeni i tworzeniu współczesnych funkcji - prof. Krystyna Pawłowska Architektura Krajobrazu PK
  • Kierunki rozwoju Muzeum Regionalnego PTTK - Marek Gabzdyl Prezes PTTK Oddział Dobczyce
  • Projekt zagospodarowania otoczenia Zbiornika Dobczyckiego a perspektywy dla Starego Miasta w Dobczycach - dr Tadeusz Bochnia Przewodniczący RM w Dobczycach
  • Przestrzenne i funkcjonalne powiązania starego i nowego miasta - mgr inż.arch. Arkadiusz Koliński       
    Dyskusja panelowa na temat kierunków zagospodarowania Starego Miasta

Gmina Dobczyce pozyskała dofinansowanie na prace konserwatorsko-budowlane murów miejskich

Przedmiotem projektu były prace konserwatorsko – budowlane mające na celu zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach, a także ich częściową rekonstrukcję oraz przystosowanie i udostępnienie ich na cele turystyki kulturowej. Średniowieczne mury miasta Dobczyce są zabytkiem ujętym w wojewódzkim rejestrze zabytków, o olbrzymiej wartości ze względu na swój autentyzm. Duże fragmenty murów przetrwały do chwili obecnej bez istotnych przekształceń. Mając na uwadze zły stan techniczny zachowanych części murów, a także z uwagi na ogromne znaczenie obiektu dla dziedzictwa kulturowego miasta i regionu, władze miasta podjęły działania w kierunku zabezpieczenia fragmentów murów oraz udostępnienia ich na cele turystyczne.

Elementem zwiększającym znacząco atrakcyjność obiektu było wykonanie iluminacji obiektu oraz zagospodarowanie terenu wokół murów miejskich (montaż ławek, tablic informacyjnych oraz budowa ścieżki spacerowej). Oświetlone i zagospodarowane mury miejskie stały się interesującym miejscem wieczornych spacerów i spotkań mieszkańców i turystów. Mury miejskie stanowią element zespołu urbanistyczno - krajobrazowego historycznego miasta Dobczyce położonego na wzgórzu staromiejskim będącego zabytkiem wpisanym do wojewódzkiego rejestru zabytków pod numerem A-435 (wpis 25.10.1976 r.).

W wyniku realizacji projektu obiektowi zostanie nadana nowa funkcja o charakterze turystycznym. Realizacja projektu pozwoli wykorzystać ogromny potencjał turystyczno – kulturowy murów miejskich, które obecnie z uwagi na zły stan techniczny i brak przystosowania na cele turystyczne nie są udostępniane odwiedzającym.

Przedmiotowy projekt stanowi istotny element kompleksowej waloryzacji całej przestrzeni Starego Miasta obejmującego: ruiny zamku, mury miejskie wraz z bramą wjazdową do miasta (zarówno wchodzące w zakres rzeczowy projektu, jak również będące przedmiotem przyszłych projektów), skansen, kościół parafialny z dzwonnicą, cmentarz, pozostałości ulic. Założeniem projektu jest kompleksowe ukazanie turystom całej średniowiecznej lokacji miasta i włączenie poprzez ścieżki spacerowe odrestaurowanych murów w przestrzeń Starego Miasta.

Cele ogólne projektu były następujące:

- podniesienie atrakcyjności Gminy i Miasta Dobczyce wynikające z pełniejszego wykorzystania potencjału turystycznego miasta i udostępnienia na cele turystyczne ważnego obiektu dziedzictwa kulturowego, 

- zwiększenie ruchu turystycznego na terenie miasta wynikające ze wzmocnienia atrakcyjności i konkurencyjności oferty Dobczyc na rynku turystycznym,

- rozwój gospodarczy miasta wynikający z poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej głównie w branży turystycznej i około turystycznej,

Bezpośrednim celem projektu jest przeciwdziałanie degradacji cennego obiektu dziedzictwa kulturowego poprzez przeprowadzenie kompleksowej renowacji i częściowego odtworzenia murów miejskich w Dobczycach.

Do głównych celów projektu, a więc korzyści wynikających z realizacji projektu dla jego beneficjentów bezpośrednio po jego zakończeniu należały:

- poprawa stanu lokalnych zasobów dziedzictwa kulturowego,

- przeciwdziałanie degradacji cennego zabytku narodowego poprzez przeprowadzenie kompleksowej renowacji i prac konserwacyjnych murów miejskich w Dobczycach,

- podkreślenie walorów historycznych i estetycznych obiektu,

- podniesienie jakości przestrzeni publicznej oraz ładu i estetyki miasta,

- poszerzenie i uatrakcyjnienie oferty programowej PTTK Oddział Dobczyce oraz Miejskiego Ośrodka Kultury i Sportu w Dobczycach w zakresie edukacji historycznej i rekreacji,

Nakłady finansowe na projekt „Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja” w latach realizacji 2009-2012 zostały oszacowane na kwotę 2.371.368,04 złotych.

Gmina uzyskała dofinansowanie na realizację przedsięwzięcia:

1) dotację z budżetu państwa, w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, priorytet 1 „Ochrona zabytków”, ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ministra Kultury w kwocie 300 000 PLN (przekazane w roku 2010)

2) ze środków Województwa Małopolskiego w ramach zadania „Pomoc finansowa na rzecz Miasta i Gminy Dobczyce z okazji obchodów 700-lecia lokacji Miasta” w kwocie 200 000 PLN (przekazane w roku 2010),

3)  w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 - 2013, Oś Priorytetowa 3. Turystyka i przemysł kulturowy, Działanie 3.2. Rozwój produktu dziedzictwa kulturowego, Schemat A: Dziedzictwo kulturowe i rewaloryzacja układów przestrzennych, z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w kwocie nie przekraczającej 46,06% kosztów kwalifikowanych.

Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja
Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja
Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja
Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja
Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja
Zachowanie reliktów średniowiecznych murów miejskich w Dobczycach oraz ich konserwacja